Ślepota barw to zaburzenie, które potocznie nazywa się daltonizmem. W zdecydowanej większości przypadków występuje on częściej u mężczyzn niż u kobiet. Głównym problemem osób z tą przypadłością jest brak możliwości rozpoznawania odcieni różnych barw. Najczęściej spotykanym problemem jest brak rozróżniania barwy czerwonej, zielonej, pomarańczowej i żółtej. Oko dostrzega te odcienie na zasadzie podobieństwa barw.

Ślepota barw jest przypadłością dziedziczną, która wywołana jest brakiem konkretnych komórek w oku. Są to komórki percepcyjne zlokalizowane w obrębie siatkówki, a obecne w nich białka odpowiedzialne są za to, aby odbierać fale świetlne różnej długości. Upośledzenie czopków wpływa na pojawienie się daltonizmu.

Przekazanie zaburzenia widzenia kolorów może być spowodowane nie tylko genetyką. Na zaburzenie widzenia kolorów wpływ mogą mieć również choroby oczu - wówczas można mówić, że jest to daltonizm nabyty. Może się on objawiać przy zaćmie, jaskrze czy zwyrodnieniu plamki żółtej. Wpływ na zaburzenie widzenia mogą mieć również urazy mechaniczne dróg wzrokowych, np. siatkówki oka. Przyczyny daltonizmu związane są również z przyjmowaniem niektórych leków, głównie tych złożonych z substancji psychoaktywnych.

Zaburzenie rozpoznawania barw możliwe jest do zdiagnozowania już we wczesnych latach życia dziecka. Rodzice powinni przede wszystkim dokładnie obserwować swoje dzieci, gdyż w wieku około 4 lat mogą pojawiać się pierwsze sygnały świadczące o tej przypadłości. Zarówno daltonizm częściowy, jak i całkowity może być problematyczny, gdyż w tym wieku dzieci często ze sobą konkurują. Dziecko z tą przypadłością może nie zdawać sobie sprawy z kolorów wykorzystywanych np. podczas rysowania. Barwa zielona będzie przez niego nierozpoznawalna, co objawiać się będzie np. rysowaniem trawy w kolorze czerwonym.

Objawy daltonizmu charakteryzują się różną intensywnością. Poza pomyłkami w rozpoznawaniu kolorów podczas codziennych czynności może pojawić się także problem związany z dostrzeganiem kolorów w różnej intensywności np. barwę czerwoną osoba z daltonizmem może odbierać jako kolor pomarańczowy. Zdarza się, że dzieci mają kłopot z samym nazywaniem kolorów. Co więcej, sam narząd wzroku będzie u nich znacznie bardziej podatny na zmęczenie.

Zdarza się, że osoby, które nie rozróżniają niektórych barw, nie mają tego świadomości. Czasem pacjenci dowiadują się, że oni sami lub ich dziecko nie rozróżniają barw, gdy powoduje to problemu w życiu codziennym, na przykład gdy występują problemy z rozpoznaniem kolorów w sygnalizacji świetlnej.

Daltonizm może być zdiagnozowany poprzez wykonanie odpowiednich badań okulistycznych. W tym celu lekarz specjalista wykorzystuje barwne tablice pseudoizochromatyczne. To jednak tylko jedna z metod. Diagnozę można postawić także na podstawie badania z wykorzystaniem anomaloskopu. Zadaniem pacjenta w przypadku tego badania jest porównywanie dwóch kolorów. Inna metodą jest przedstawienie pacjentowi kartek złożonych z kolorowych kropek. Pacjent ma za zadanie odczytać zaszyfrowane informacje. Na podstawie tego lekarz może już łatwo zdiagnozować wadę wzroku. Jeżeli osoba poddana testowi nie jest w stanie poprawnie wykonać zadania, wówczas lekarz może stwierdzić daltonizm.

Wyróżniamy trzy podstawowe typy zaburzeń widzenia barw:

• monochromatyzm - objawia się całkowitą niezdolnością do rozróżniania barw. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że przypadłość tego typu jest jedną z najrzadziej występujących odmian. Codzienne funkcjonowanie i wykonywanie podstawowych czynności z tym rodzajem daltonizmu jest niezwykle trudne. Pacjent widzi otaczający go świat w kolorze biało-czarnym. Powodem pojawienia się tego rodzaju schorzenia jest całkowity niedorozwój czopków w siatkówce oka lub sytuacja, w której w oku brakuje czopków.

• dichromatyzm - związany jest z brakiem fotoreceptorów odpowiedzialnych za widzenie dwóch barw podstawowych. Pacjent nie rozróżnia wówczas barwy zielonej lub barwy czerwonej.

• nieprawidłowy trichromatyzm - jest najłagodniejszym rodzajem daltonizmu. W tym przypadku, u pacjenta diagnozuje się różnicę w czułości czopków w siatkówce oka. Wówczas widzenie barw jest jedynie lekko zaburzone poprzez obniżenie nasycenia jednego koloru.

 

Na obecną chwilę nie ma skutecznego sposobu na leczenie. Daltonizm i jego skutki mogą być natomiast minimalizowane. W tym celu niezbędne jest stosowanie filtrów lub soczewek barwiących. Coraz popularniejsze stają się także specjalne okulary dla osób z daltonizmem lub specjalne soczewki. To dzięki nim pacjent może zacząć obserwować świat w prawidłowych barwach. Chociaż leczenie daltonizmu nie daje trwałych efektów to jednak osoby, których dotyka to schorzenie, mogą żyć normalnie.

Mimo, że nie istnieją skuteczne metody wyleczenia zaburzeń widzenia barwnego, wprowadzenie pewnych nawyków, usprawniających funkcjonowanie w codziennym życiu może okazać się przydatne:

• nauka kolejności barw, np. w przypadku sygnalizacji świetlnej – zapamiętanie barw i ich położenia oraz kolejności zapalania się świateł

• korzystanie z pomocy osoby prawidłowo widzącej barwy w sortowaniu kolorów ubrań i układaniu ich w określonej kolejności

• podpisywanie kolorów koniecznych przy identyfikacji przedmiotów lub ubrań

• korzystanie z pojemników sortujących kolory oraz stosowanie odpowiednich oznaczeń danych przedmiotów

• używanie aplikacji i urządzeń pomagających w sortowaniu czy rozpoznawaniu kolorów.